Συνεχίζοντας την έρευνά της στις διαγενεακές συμμετοχικές αφηγήσεις, η δημιουργική ομάδα του ΕΦΑΜΙΛΛΟΝ επικεντρώνεται στη Μικρασιατική Καταστροφή και την ιστορία δύο τόπων που συνδέθηκαν άμεσα με τους πρόσφυγες του 1922. Η Νίκαια, και το νησί της Χίου, ένας από τους βασικότερους πρώτους σταθμούς των εκδιωγμένων.
Βασική δραματουργική αφετηρία αποτελεί η έννοια του οίκου, τόσο ως υλική έκφραση της εδαφικοποίησης των σχέσεων στον χώρο όσο και ως νοητική κατασκευή. Στη σκηνή, λοιπόν, τοποθετείται ένα σπίτι, σκηνικός δείκτης κάθε χαμένης οικίας των προσφύγων και ταυτόχρονα κάθε πρώτης απόπειρας να δημιουργήσουν νέα στέγη.
Η δραματουργία αντλεί μαρτυρίες και αρχειακό υλικό από τις ενώσεις των προσφύγων, σε διάλογο με τις μελωδίες των μαθητών του Μουσικού Σχολείου Χίου, σε μια σκηνική μείξη θεάτρου και μουσικής, που γίνεται η γέφυρα ανάμεσα στους δύο τόπους και στις δύο εποχές.
Το Μαύρο ταξίδι είναι η αληθινή μαρτυρία ενός νεαρού Έλληνα που στρατολογήθηκε για να συμμετάσχει στη Μικρασιατική Εκστρατεία.
Η bijoux de kant μιλά για τις ζωτικές ανάγκες, την πείνα, τη δίψα αλλά και για τη σκληρότητα που φυτεύει ο πόλεμος στις ψυχές όλων των ανθρώπων, ανεξαρτήτως εθνικότητας. Μιλά για τον διωγμό, την προσφυγιά και τη νέα πολιτισμική ταυτότητα του ελλαδικού χώρου. Σε ένα πεδίο μνήμης, σε ένα τοπίο θραυσμάτων, ένας άγνωστος στρατιώτης του Μηχανικού Τάγματος περιγράφει γλαφυρά την πληγή του ξεριζωμού και ξαναγράφει την ιστορία.
Συντροφιά του ένας Άγγελος, ο νεαρός εαυτός του αλλά και οι ανατολίτικοι ήχοι της Μικρασίας από μια κόρη των Αθηνών που τραγουδά στους σμυρναίικους ρυθμούς μιας πολιτισμικά νέας Ελλάδας.
Ένα μουσικό οδοιπορικό, με αφορμή τη συμπλήρωση εκατό χρόνων από τη Μικρασιατική Καταστροφή, με κεντρική ερμηνεύτρια τη Γλυκερία, που έχει καταξιωθεί ως η πιο σημαντική τραγουδίστρια του σμυρναίικου και παραδοσιακού μας τραγουδιού.
Η Γλυκερία και η παρέα της επί σκηνής μάς ταξιδεύουν στα μουσικά μονοπάτια της Ανατολής. Από τη θάλασσα της Σμύρνης έως την Κωνσταντινούπολη και τον Βόσπορο κι από την αγορά της Καππαδοκίας έως τα ελληνικά λιμάνια και την ηπειρωτική χώρα, όπου κατέφθασαν ως πρόσφυγες σπουδαίοι Μικρασιάτες συνθέτες, με τραγούδια όπως: «Από ξένο τόπο», «Τζιβαέρι», «Η Έλλη», «Σμυρνιά», «Ο μεμέτης», «Χαρικλάκι», «Τ’ αποφάσισα», «Αρμενίτσα», «Η Ξαβεριώτισα», «Καροτσέρη τράβα», «Ξεριζωμός», «Κάποια μάνα αναστενάζει», «Η Σμύρνη μάνα καίγεται» κ.ά. Μαζί της ο τραγουδιστής Δημήτρης Κοντογιάννης και πολυμελής ορχήστρα.
Τη μουσική επιμέλεια της παράστασης έχει ο συνθέτης και μαέστρος Στέλιος Φωτιάδης.
Με αφορμή τη Μικρασιατική Καταστροφή, η παράσταση ασχολείται με το αινιγματικό κείμενο του Γιώργου Χειμωνά «Ο γιατρός Ινεότης».
Η περιπλάνηση και η Ιστορία των μαζών, η Ιστορία του γένους, το γένος των ανθρώπων και το τέλος τους για να αναγεννηθεί μοιραία το καινούριο, είναι η ουσία της Μικρασιατικής Καταστροφής και ο κοινός τόπος με το κείμενο του Γιώργου Χειμωνά. Ο Χειμωνάς γράφει αφηγήσεις που διακόπτονται όπως τα όνειρα και το ονειρικό στοιχείο της Ιεράς Μονής Κοιμήσεως Θεοτόκου Δεσκάτης Γρεβενών είναι το ταρκοφσκικό σκηνικό που ταιριάζει στην ποιητική γραφή του κειμένου.
Η μη ρεαλιστική εκφορά του λόγου, η εικόνα, η μουσική, καθώς και το τραγούδι, είναι τα στοιχεία που συνθέτουν την παράσταση.
Οι τρεις καλλιτέχνες μεταφέρουν επί σκηνής, μουσικά και ποιητικά, τη σχέση του Καλομοίρη με τον Παλαμά, μια σχέση που είναι μοναδικό φαινόμενο ώσμωσης δύο κορυφαίων εκπροσώπων του ελληνικού πνεύματος.
Ο μεγάλος Σμυρνιός Μανώλης Καλομοίρης ανακαλεί στην αυτοβιογραφία του, με φόντο τη Μικρά Ασία, τη ζωή του και το πώς ονειρευόταν από παιδί να γίνει μια μέρα ο μουσικός γλωσσοπλάστης της Ελλάδος, ο «Παλαμάς» της σύγχρονης ελληνικής μουσικής. Το μουσικοθεατρικό αναλόγιο στηρίχθηκε στην ιδέα της Τίνας Μαλικούτη να συνηχήσουν έργα για πιάνο του συνθέτη με το ποίημα «Ο Δωδεκάλογος του Γύφτου» του Κωστή Παλαμά, που καθόρισε τον Μανώλη Καλομοίρη σε όλη την καλλιτεχνική του πορεία, αποτυπώνοντας και τον χαρακτήρα της νεοελληνικής ψυχής.
Σμύρνη, Κωνσταντινούπολη, Βιέννη, Αθήνα. Εικόνες από τη ζωή μιας κοσμοπολίτικης Ελλάδας απλωμένης σε Ανατολή και Δύση.
Νήσος Κως, το ταξίδι ξεκινάει το 1890, στη γενέτειρα της σπουδαίας Ελληνίδας Μαρίκας Παπαγκίκα.
Το 1913 ακολουθεί τους γονείς της που μεταναστεύουν στην Αίγυπτο και δύο χρόνια μετά στην Αμερική, όπου εγκαθίσταται και ζει ως το τέλος της ζωής της, το 1943. Στη Νέα Υόρκη αρχίζει η μεγάλη καριέρα της ξεχωριστής αυτής τραγουδίστριας που ηχογράφησε πάνω από διακόσια τραγούδια ελαφρά, σμυρναίικα, δημοτικά και ρεμπέτικα. Η φήμη της εξαπλώνεται και τα τραγούδια της αγαπιούνται μέσα απ’ τους δίσκους της που φτάνουν σε κάθε γωνιά του πλανήτη.
Μια μουσικοθεατρική παράσταση αναφοράς και τιμής στη μυθική Μαρίκα, την πρώτη ανάμεσα στις άλλες σημαντικές Ελληνίδες τραγουδίστριες της Αμερικής που η ζωή και η δημιουργική της πορεία έχουν αποκτήσει διαστάσεις πραγματικού θρύλου.
Ένα μουσικό ντοκιμαντέρ – μια «τελετή αποχαιρετισμού» των ανθρώπων που φεύγουν από τον τόπο τους προς κάθε κατεύθυνση.
Τα Κύθηρα είναι ένας ιδιαίτερος χώρος που η μετανάστευση και η προσφυγιά έχει ορίσει τη σύγχρονη ιστορία του. Η παράσταση αποτελεί μια συλλογή από ιστορίες, τραγούδια, φωτογραφίες και γενικότερο υλικό από τον τοπικό πληθυσμό του νησιού. Με το υλικό αυτό δημιουργήθηκε ένα μουσικό ντοκιμαντέρ – μια «τελετή αποχαιρετισμού» των ανθρώπων.
Πρόκειται για τη σύνθεση ενός πρωτότυπου μουσικού έργου – σαν ένα μεγάλο μοιρολόι που, με κέντρο την ανθρώπινη φωνή, προσφέρει την υπενθύμιση-λύτρωση που έρχεται από τη σχέση των ανθρώπων με τη γη τους και τον αποχωρισμό από αυτήν. Μια ετεροχρονισμένη τελετή ανακούφισης και μνήμης. Ένα μεγάλο χιλιοειπωμένο Αντίο.
Η διεθνής ερμηνεύτρια Ερήνη παρουσιάζει μια πρωτότυπη μουσικοθεατρική παράσταση εμπνευσμένη από το εμβληματικό λογοτεχνικό έργο του Ηλία Βενέζη Αιολική γη.
Ο ηθοποιός Έκτορας Γασπαράτος, στον ρόλο του μικρού Πέτρου, ερμηνεύει αποσπάσματα από το έργο, μεταφέροντας εικόνες και καταστάσεις της εποχής. Η Ερήνη, συνοδευόμενη από κλασικό κουαρτέτο εγχόρδων με τη συμμετοχή του μόνιμου εξάρχοντος της Κρατικής Ορχήστρας Θεσσαλονίκης Σίμου Παπάνα, ντύνουν το μυθιστόρημα με αγαπημένες μικρασιάτικες μελωδίες ενορχηστρωμένες από τον υποψήφιο για Γκράμμυ ενορχηστρωτή Gonzalo Grau.
Η παράσταση εκφράζει την ευτυχία των Ελλήνων της Μικράς Ασίας πριν την Καταστροφή, αλλά και την τραγωδία του ξεριζωμού, που ζει ακόμα στις καρδιές των σύγχρονων Ελλήνων.
Πρόκειται για μια παράσταση που συνδυάζει αποσπάσματα από τις Ικέτιδες του Αισχύλου, ιστορικά στοιχεία, μαρτυρίες, παραδοσιακά ακούσματα αλλά και πρωτότυπα κείμενα και τραγούδια, προκειμένου να φωτίσει το έπος της μετεγκατάστασης των νεαρών γυναικών που αποτελούσαν τη συντριπτική πλειοψηφία των προσφυγικού πληθυσμού.
Οι νεαρές χήρες, ανύπαντρες και ορφανές Μικρασιάτισσες, στην προσπάθειά τους να διεκδικήσουν την επαγγελματική αλλά και προσωπική «αποκατάστασή» τους στην πατριαρχική Ελλάδα του ’22, γίνονται αντικείμενο εκμετάλλευσης από άντρες αλλά και ρατσισμού από Ελλαδίτισσες που τις βλέπουν ως αντίζηλες.
Τις αποκαλούν «παστρικές», όχι για να παινέψουν την αγάπη τους για τον καλλωπισμό και την καθαριότητα: εκείνα τα χρόνια στην Ελλάδα οι μόνες που –λόγω επαγγέλματος– πλένονταν συχνά ήταν οι πόρνες. Οι «τίμιες» γυναίκες δεν είχαν ανάγκη να «ξεπλυθούν» από καμιά «ντροπή»…
Η Ανατολή της Έλλης Παπαδημητρίου είναι μια θεατρική σύνθεση σε ποιητικό λόγο, που εξιστορεί τη Μικρασιατική Εκστρατεία και Καταστροφή του 1918-1922: νίκες και πανωλεθρίες, αιτίες και συνέπειες. Στο επίκεντρο βρίσκεται πάντα ο άνθρωπος και τα πάθη του. Το θανατικό κι ο ξεριζωμός, η θέληση για ζωή κι ο αγώνας, των γυναικών κυρίως, να στεριώσουν στην καινούρια πατρίδα, ο πόνος πλάι πλάι με την πίστη στη ζωή.
Οι πρόσφυγες που μπόλιασαν την Ελλάδα με τον πολιτισμό τους.
Η Έλλη Παπαδημητρίου, γνωστή από τον Κοινό Λόγο, που πρωτοανέβηκε στο Θέατρο του Νέου Κόσμου το 1997, ασχολήθηκε πολλές δεκαετίες με την Ανατολή, η οποία και παρουσιάζεται για πρώτη φορά σκηνοθετημένη, τιμώντας τη συγγραφέα που συνέδεσε τη ζωή και το έργο της με τη μοίρα της Μικράς Ασίας.