Ένας τόπος αναγέννησης, ένα μέρος συνδιαμόρφωσης, ένα καφέ παλιό, με σύγχρονη μουσική. Από θεατές θαμώνες, από πρόσφυγες κάτοικοι, αποχαιρετώντας τις μνήμες, κρατώντας τις προσωπικές αφηγήσεις σαν κληρονομιά.
Η παράσταση διαπερνά τα ιστορικά μονοπάτια με εργαλεία θεατρικά, αλλά και με τα κινητά μας, τα smartphones μας, τη σύγχρονη τεχνολογική ανάγκη μας, η οποία μπορεί να μας επιτρέψει τελικά να δημιουργήσουμε τη δική μας προσωπική αφήγηση, να φτιάξουμε με νέα μέσα τη δική μας θέση στον κόσμο. Η ιστορία μπορεί να διαμορφωθεί, αν γνωρίζουμε την Ιστορία κι αν αισθανόμαστε μέρος της.
Σημείωση: Οι επισκέπτες του αρχαιολογικού χώρου Πέλλας, από τις 19.00, θα έχουν την ευκαιρία να συμμετέχουν στην εικαστική εγκατάσταση που θα συντονίζει ο Γιώργος Γεροντίδης και στην περφόρμανς που θα συνενώνει τον χώρο με την παράσταση και τους θεατές της.
Η θεατρική διασκευή βασίζεται στο ομώνυμο μυθιστόρημα του Στρατή Δούκα και ενσωματώνει συμμετοχικές δραστηριότητες εκπαιδευτικού χαρακτήρα. Η υπόθεση του πρωτότυπου κειμένου έχει να κάνει με τις περιπέτειες ενός Έλληνα που συνελήφθη από τους Τούρκους κατά την καταστροφή της Σμύρνης το 1922. Περιγράφεται γλαφυρά η απόδρασή του και ο αγώνας του για επιβίωση μέχρι τη διάσωσή του.
Το μυθιστόρημα είναι αφιερωμένο «στα κοινά μαρτύρια των λαών» και έχει διεθνιστικό χαρακτήρα. Οι αναγωγές και οι συγκρίσεις με τα προσφυγικά κύματα που συγκλονίζουν τον σύγχρονο κόσμο είναι προφανείς. Κεντρικός θεματικός άξονας του έργου είναι η εφευρετικότητα του ανθρώπου και η διατήρηση της αξιοπρέπειάς του μέσα στη φρίκη του πολέμου και την πικρία του ξεριζωμού.
Μέσα από αυτό το πρίσμα μπαίνουν στην παράσταση τα διαδραστικά σημεία, τα οποία με όχημα το Εκπαιδευτικό Δράμα αποσκοπούν στην περαιτέρω διερεύνηση του θεματικού πυρήνα του.
Εικαστική εγκατάσταση: έως 15 Σεπτεμβρίου
Ένα διατομεακό πρότζεκτ του Βασίλη Μπαλάσκα (Bill Balaskas) το οποίο επιχειρεί μια ποιητική ανάγνωση της επετείου της Μικρασιατικής Καταστροφής. Κεντρικός άξονας είναι μια νέα εγκατάσταση νέον μεγάλων διαστάσεων, που αποτελείται από τις φράσεις THERE IS NO SEA WITHOUT A LAND («Δεν υπάρχει θάλασσα χωρίς στεριά») και THERE IS NO LAND WITHOUT A SEA («Δεν υπάρχει στεριά χωρίς θάλασσα»).
Το έργο προτείνει μια περισσότερο αισιόδοξη προσέγγιση του ιστορικού τραύματος και πλαισιώνεται από δίγλωσση έκδοση, δύο δράσεις-εργαστήρια, συμβουλευτική υποστήριξη, ιστότοπο και διεθνή ημερίδα με συνδιοργανωτή το Kingston University (Λονδίνο).
Το 2291 καθίσταται μια φανταστική χρονολογία που αναφέρεται όχι μόνο στον οικουμενικό και διαχρονικό χαρακτήρα των προσφυγικών καταστροφών, αλλά και στην ελπίδα αυτές να εκλείψουν νωρίτερα παρά αργότερα.
Μια μουσική παράσταση που συνομιλεί με την ψηφιακή ζωγραφική του Γιώργου Κόρδη, ο οποίος δημιουργεί ψηφιακά μια σειρά από τοιχογραφίες-πομπές προσφύγων, με τίτλο Ανέστιοι. Η Φένια Παπαδόδημα συνομιλεί με τα έργα, ακολουθώντας το οδοιπορικό του Γιώργου Σεφέρη στην Καππαδοκία, μαρτυρίες προσφύγων, ποιήματα.
Με τη φωνή της ταξιδεύει από την υμνωδία στο τραγούδι, στον αυτοσχεδιασμό, στον λόγο. Οδηγεί τον ακροατή σε μια εσωτερική προσέγγιση του δράματος των ανέστιων κάθε εποχής.
Από το πρόσωπο στην απώλεια του προσώπου.
Τέσσερις ηθοποιοί καθισμένοι σ’ ένα τραπέζι. Το συμπόσιο αρχίζει. Τροφή τους οι εφημερίδες, τα λάπτοπ και τα κινητά τους. Διαβάζουν και σχολιάζουν τα πρωτοσέλιδα του ελληνικού, τουρκικού και κυπριακού τύπου από το 1922 μέχρι σήμερα.
Πώς λειτουργεί ο τύπος; Ως προπαγάνδα ή ως ενημέρωση; Πώς παρουσιάζεται το συμβάν, ως ήττα ή ως θρίαμβος; Και οι πρόσφυγες; Ως άνθρωποι ή ως αριθμοί; Το εθνικό συμφέρον είναι Ανάγκη; Πώς αντιμετωπίζουν οι εφημερίδες τον πόλεμο, την καταστροφή, τον ξεριζωμό, την εκδίωξη, την εγκατάσταση των προσφύγων;
Ποιες είναι οι αναφορές στο συμβάν μέσα στα χρόνια; Πώς εξελίσσονται και διαμορφώνονται οι σχέσεις των τριών κρατών;
Το Θέατρο Σημείο, με νοηματικό ιστό τη μοναδική διαδρομή του Ισλαχανέ στην ιστορία του ελληνικού κράτους και της Θεσσαλονίκης, προτείνει μια διπλή προσέγγιση έχοντας σαν κέντρο πάντα το 1922.
Στον πυρήνα του βρίσκονται δέκα θεατρικά ταχυδράματα με θέμα το Ισλαχανέ, από πολύ σημαντικούς συγγραφείς και ερμηνευτές, ηθοποιούς, περφόρμερ, ανάπηρους χορευτές, χορευτές, λυρικούς τραγουδιστές, τα οποία διατρέχουν την ιστορία εφαπτόμενων θρησκειών, ανθρώπων, συνειδήσεων, οικογενειών, ορφανών, μουσουλμάνων, χριστιανών, σιδηρουργών, τεχνουργών, ανθρώπων του μόχθου κ.ά.
Η παράσταση συνομιλεί με αντικείμενα, προφορικές μαρτυρίες, ήχους, με το σήμερα, με τα τραύματα, τον φόβο, την προκατάληψη, την ελπίδα, και συμπλέκεται με την εικαστική εγκατάσταση-χειρονομία. Τα διακόσια χρόνια από την Ελληνική Επανάσταση πέρσι και φέτος τα εκατό χρόνια από τη Μικρασιατική Καταστροφή είναι ευκαιρία για αποτίμηση και επαναπροσδιορισμό. Τα έργα που θα παρουσιαστούν στην έκθεση φωτίζουν πλευρές της ελληνικής κοινωνικής πραγματικότητας.
Μια μουσική παράσταση πολυμέσων για το συλλογικό τραύμα της Μικρασιατικής Καταστροφής και για τη διττή υπόσταση της ρίζας μας. Δομείται πάνω σε μαρτυρίες ανωνύμων πρωταγωνιστών του ιστορικού χρόνου, που στην παράσταση εκφέρονται από ένα αθέατο πρόσωπο.
Ψηφίδες ζώσας μνήμης, σταχυολογημένες απ’ την ιερή δεξαμενή των τεθνεώτων, στάζουν την ευλογία τους στο σήμερα, υφαίνοντας το έδαφος που πάνω του κάθε πληγή γιορτάζει και γιατρεύεται. Η ζώσα ρίζα της καταστροφής βλασταίνει υπόγεια στο σώμα της Ελλάδας, θεμελιώνοντας μια Μικρασία πιο πραγματική απ’ την πραγματική.
Όλα εγκαταλείπονται στον ωκεανό του αναπότρεπτου, μεταμορφώνοντας το πλήθος των ανέστιων σε σύμβολο διεθνικό. Νησίδα παρηγορίας η Μουσική, ένας υπαινιγμός της μέσα Πατρίδας προς την οποία οι πρόσφυγες αδιαλείπτως πορεύονται.
Στις 15 Νοεμβρίου 1922 οι Δ. Γούναρης, Ν. Στράτος, Π. Πρωτοπαπαδάκης, Ν. Θεοτόκης, Γ. Μπαλτατζής και Γ. Χατζηανέστης καταδικάστηκαν σε θάνατο για εσχάτη προδοσία, ως οι κύριοι υπαίτιοι της Μικρασιατικής Καταστροφής και εκτελέστηκαν στο Γουδί. Το πρωί της ίδιας μέρας, ο Πρόεδρος του Έκτακτου Στρατοδικείου Αλ. Οθωναίος διαβάζει την ετυμηγορία και αποχωρεί χωρίς να πει «λύεται η συνεδρίασις». Η δίκη των έξι τυπικά δεν λύθηκε ποτέ.
Το Ελευθερία εις θάνατον είναι η δίκη και η παράσταση των γεγονότων που ακολούθησαν την ετυμηγορία και όλων όσων βιαστικά αποσιωπήθηκαν «διά να πεισθή η κοινή γνώμη ότι οι νόμιμοι τύποι ετηρήθησαν».
Στην εποχή μας άραγε, πόσα και τι μορφής δικαστήρια στήνονται «για να πεισθεί η κοινή γνώμη»; Πόσα πραγματικά γεγονότα μεταμφιέζονται σε φανταστικά και αντίστροφα; Και ο καθένας από μας πώς αντιλαμβάνεται και ερμηνεύει τον κόσμο που τον περιβάλλει;
Μέσα από μια σκηνοθετημένη επιβλητική μουσική και χορευτική παράσταση, οι εκατό πρωταγωνιστές της, η Oρχήστρα και η Xορωδία Ιωνία, οι σολίστ, χορευτές και αφηγητής συναντούν τα εξαιρετικά παραδοσιακά συγκροτήματα «Ανατολική Ρωμυλία», οι «Χοροστάτες» και οι «Αλησμόνητες Πατρίδες» με τις αυθεντικές στολές τους.
Όλοι μαζί μάς ταξιδεύουν στον χρόνο εκατό χρόνια πριν, στους ήχους, στα χρώματα, στις μυρωδιές, στην αύρα και τον πολιτισμό της Σμύρνης. Μιας πολυδιάστατης πόλης που άνθισε, καρποφόρησε, καταστράφηκε και που οι κάτοικοί της έδωσαν ένα μάθημα ζωής ξαναφτιάχνοντας τη ζωή τους σε πολλά μέρη της Ελλάδας.
Ανάμεσά τους και στη Νέα Ιωνία του Βόλου, από όπου τα εγγόνια, δισέγγονα και τρισέγγονα των πρώτων προσφύγων, γεμάτα ενέργεια, φως, τραγούδια και χορό, μας μεταφέρουν μέσα από την πλούσια παράστασή τους μήνυμα ελπίδας, χαράς, ζωής και προοπτικής.
Ένα μουσικό οδοιπορικό, με αφορμή τη συμπλήρωση εκατό χρόνων από τη Μικρασιατική Καταστροφή, με κεντρική ερμηνεύτρια τη Γλυκερία, που έχει καταξιωθεί ως η πιο σημαντική τραγουδίστρια του σμυρναίικου και παραδοσιακού μας τραγουδιού.
Η Γλυκερία και η παρέα της επί σκηνής μάς ταξιδεύουν στα μουσικά μονοπάτια της Ανατολής. Από τη θάλασσα της Σμύρνης έως την Κωνσταντινούπολη και τον Βόσπορο κι από την αγορά της Καππαδοκίας έως τα ελληνικά λιμάνια και την ηπειρωτική χώρα, όπου κατέφθασαν ως πρόσφυγες σπουδαίοι Μικρασιάτες συνθέτες, με τραγούδια όπως: «Από ξένο τόπο», «Τζιβαέρι», «Η Έλλη», «Σμυρνιά», «Ο μεμέτης», «Χαρικλάκι», «Τ’ αποφάσισα», «Αρμενίτσα», «Η Ξαβεριώτισα», «Καροτσέρη τράβα», «Ξεριζωμός», «Κάποια μάνα αναστενάζει», «Η Σμύρνη μάνα καίγεται» κ.ά. Μαζί της ο τραγουδιστής Δημήτρης Κοντογιάννης και πολυμελής ορχήστρα.
Τη μουσική επιμέλεια της παράστασης έχει ο συνθέτης και μαέστρος Στέλιος Φωτιάδης.