Το Θέατρο Σημείο, με νοηματικό ιστό τη μοναδική διαδρομή του Ισλαχανέ στην ιστορία του ελληνικού κράτους και της Θεσσαλονίκης, προτείνει μια διπλή προσέγγιση έχοντας σαν κέντρο πάντα το 1922.
Στον πυρήνα του βρίσκονται δέκα θεατρικά ταχυδράματα με θέμα το Ισλαχανέ, από πολύ σημαντικούς συγγραφείς και ερμηνευτές, ηθοποιούς, περφόρμερ, ανάπηρους χορευτές, χορευτές, λυρικούς τραγουδιστές, τα οποία διατρέχουν την ιστορία εφαπτόμενων θρησκειών, ανθρώπων, συνειδήσεων, οικογενειών, ορφανών, μουσουλμάνων, χριστιανών, σιδηρουργών, τεχνουργών, ανθρώπων του μόχθου κ.ά.
Η παράσταση συνομιλεί με αντικείμενα, προφορικές μαρτυρίες, ήχους, με το σήμερα, με τα τραύματα, τον φόβο, την προκατάληψη, την ελπίδα, και συμπλέκεται με την εικαστική εγκατάσταση-χειρονομία. Τα διακόσια χρόνια από την Ελληνική Επανάσταση πέρσι και φέτος τα εκατό χρόνια από τη Μικρασιατική Καταστροφή είναι ευκαιρία για αποτίμηση και επαναπροσδιορισμό. Τα έργα που θα παρουσιαστούν στην έκθεση φωτίζουν πλευρές της ελληνικής κοινωνικής πραγματικότητας.
Με μικρές δηλώσεις φτιάχνεται ένας χάρτης της ψυχής μας. Μια παράθεση από μνήμες. Ένας κατάλογος του παρελθόντος. Μια συλλογή από υλικά και εικόνες με φαινομενικά τυχαία σειρά. Ένα κολάζ, μια συναρμολόγηση προτάσεων που όλες αρχίζουν με τη φράση: Θυμάμαι…
Ένας διάλογος ανάμεσα στις παραστατικές τέχνες, τη δημόσια και εφαρμοσμένη ιστορία, τους ιστορικούς περιπάτους, την έννοια της πολιτιστικής διαδρομής στο μνημειακό τοπίο, και τον βιωματικό τρόπο κατανόησης της μνήμης κάθε προσφυγιάς, σε έναν κόσμο αναταράξεων και κλυδωνισμών.
Δύο ξεναγοί-περφόρμερ επιχειρούν μια ενσώματη επιστροφή στο παρελθόν. Θα οδηγήσουν μια ομάδα περιηγητών στις διαδρομές της αρχαίας τοπογραφίας, με τον ήχο να αποτελεί τον υποστηρικτή της συλλογικής μνήμης. Η περιήγηση αυτή θα δημιουργήσει σποραδικά και φευγαλέα επεισόδια απροσδόκητων αναμνήσεων, με τη μορφή προμαγνητοφωνημένου ηχητικού τοπίου, το οποίο θα αναπαράγεται με τη χρήση ακουστικών.
Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή πολλοί πρόσφυγες έφθασαν και στην πόλη του Βόλου. Το 1923 ξεκίνησε η δημιουργία του προσφυγικού συνοικισμού για τη στέγαση των προσφύγων. Οι περισσότεροι πρόσφυγες δούλευαν στα εργοστάσια καπνού, ενώ παράλληλα άρχισαν να ιδρύουν συλλόγους και σωματεία. Μεταξύ αυτών ήταν και ο αθλητικός σύλλογος Νίκης, από τον οποίο ιδρύθηκε η ποδοσφαιρική ομάδα Νίκη Βόλου.
Το 1937 κάνει την εμφάνισή του στο ποδοσφαιρικό τοπίο ο Ολυμπιακός Βόλου, που αποτελείται κυρίως από ντόπιους παίκτες και ο οποίος θα γίνει ο κύριος αντίπαλος της Νίκης. Στους αγώνες μεταξύ των δύο ομάδων εκφράζονταν βαθύτεροι κοινωνικοί, οικονομικοί, πολιτικοί και πολιτισμικοί ανταγωνισμοί.
Η παράσταση μιλά για αυτά που τους ενώνουν. Τα αποδυτήρια και τον αγώνα. Με κύριο στοιχείο τη μουσική και συνολικότερα τον ηχητικό κώδικα. Ο Βύρων Κατρίτσης, γνωστός για τα ηλεκτρονικά ambient ηχοτοπία του, χτίζει το ηχητικό περιβάλλον, το οποίο σε κύριο βαθμό εκτελείται ζωντανά από τους ηθοποιούς.
Το βιβλίο του Φώτη Κόντογλου είναι μια συλλογή διηγημάτων που δημοσιεύτηκε το 1962 και αποτελεί μια νοσταλγική αναφορά του συγγραφέα στον χρόνο και τον χώρο των παιδικών του χρόνων, το Αϊβαλί της πρώτης δεκαετίας του 20ού αιώνα, της μικρής πολιτείας που είναι κρυμμένη μες στα μπουγάζια και τις ακρογιαλιές της Ανατολής.
Διυλίζοντας τα κείμενα αυτά, επιλέγονται τα σημεία που συνομιλούν πυρηνικά με τις φυγές του προηγούμενου αιώνα και ταυτόχρονα με την προσφυγική και μεταναστευτική κρίση τού σήμερα. Αναζητείται η γλώσσα του Κόντογλου και ο δρόμος προς μια βαθύτερη κατανοήση και μια πιο ενεργή συμμετοχή στα «παράξενα ρέματα» που δημιουργούνται μεταξύ των ανθρώπων.
Το Αϊβαλί η πατρίδα μου είναι μια παράσταση τεσσάρων δημιουργών-ερμηνευτών οι οποίοι, μέσα από τις ιστορίες διάφορων πρωταγωνιστών μιας υπέροχης συλλογής διηγημάτων, εμφανίζουν αυτούς τους χαρακτήρες βάζοντάς τους σε κοινό τόπο και χρόνο, συνθέτοντας μια παράξενη, κοινή ιστορία.
Στις 15 Νοεμβρίου 1922 οι Δ. Γούναρης, Ν. Στράτος, Π. Πρωτοπαπαδάκης, Ν. Θεοτόκης, Γ. Μπαλτατζής και Γ. Χατζηανέστης καταδικάστηκαν σε θάνατο για εσχάτη προδοσία, ως οι κύριοι υπαίτιοι της Μικρασιατικής Καταστροφής και εκτελέστηκαν στο Γουδί. Το πρωί της ίδιας μέρας, ο Πρόεδρος του Έκτακτου Στρατοδικείου Αλ. Οθωναίος διαβάζει την ετυμηγορία και αποχωρεί χωρίς να πει «λύεται η συνεδρίασις». Η δίκη των έξι τυπικά δεν λύθηκε ποτέ.
Το Ελευθερία εις θάνατον είναι η δίκη και η παράσταση των γεγονότων που ακολούθησαν την ετυμηγορία και όλων όσων βιαστικά αποσιωπήθηκαν «διά να πεισθή η κοινή γνώμη ότι οι νόμιμοι τύποι ετηρήθησαν».
Στην εποχή μας άραγε, πόσα και τι μορφής δικαστήρια στήνονται «για να πεισθεί η κοινή γνώμη»; Πόσα πραγματικά γεγονότα μεταμφιέζονται σε φανταστικά και αντίστροφα; Και ο καθένας από μας πώς αντιλαμβάνεται και ερμηνεύει τον κόσμο που τον περιβάλλει;
Μια παράσταση βασισμένη στην ομώνυμη νουβέλα του Γιάννη Μακριδάκη (εκδ. Εστία) και σε ένα οδοιπορικό εικόνων και ήχων από τον τόπο του ξεριζωμού και της νέας πατρίδας. Ένα ναυάγιο ανάμεσα σε Χίο και Τσεσμέ είναι η αφορμή για να ξεδιπλωθεί μια πολυπρισματική ιστορία εμνευσμένη από ιστορικές οικογενειακές αφηγήσεις, που επιχειρεί βαθιά ενδοσκόπηση στη μνήμη και τη φθαρτότητα.
Ο ναυαγισμένος Ανέστης πασχίζει να βάλει το παρελθόν του σε τάξη και να αποφασίσει για το παρόν του. Τα ταχυδρομικά περιστέρια του, ως φορείς μνήμης, μαθημένα να επιστρέφουν πάντα στην «πατρίδα» τους, αψηφούν τα σύνορα και γίνονται συνδετικοί κρίκοι του παρελθόντος και του παρόντος. Εικόνες και ήχοι από τη διαδρομή Σμύρνη – Χίο, φωτίζουν το πολυδαίδαλο ταξίδι της μνήμης.
Γενιές περιστεριών και γενιές ανθρώπων σε παράλληλες πορείες που τις καθορίζει η Ιστορία ή η σύμπτωση και τους αλλάζει τη φορά.
Σμύρνη – Μόρια, εκατό χρόνια εξέλιξης. Η φιλοξενία στην αρχαία Ελλάδα ήταν μια ιερή υποχρέωση και ένα δικαίωμα χωρίς όρους. Από τότε έως σήμερα, το φαινόμενο της αναγκαστικής μαζικής μετακίνησης των πληθυσμών δεν είναι πρωτόγνωρο. Ωστόσο, στα νεότερα χρόνια είναι πρωτόγνωρα σκληρός ο τρόπος που αντιμετωπίζουμε αυτό το φαινόμενο.
Τι άλλαξε από την αρχαία Ελλάδα έως σήμερα; Τι βίωσαν οι πρόσφυγες της Μικράς Ασίας ερχόμενοι στην Ελλάδα και πως αντεπεξήλθαν; Πώς τους υποδέχτηκαν οι γηγενείς; Πώς τους αντιμετώπισε το τότε ελληνικό κράτος; Και από την άλλη, πώς αντιμετωπίζονται σήμερα οι πρόσφυγες από την ελληνική κυβέρνηση και τους Έλληνες πολίτες;
Μια «ηλεκτροδυναμική» μουσική αφηγηματική θεατρική περφόρμανς από την ομάδα Scarmi, εμπνευσμένη από μαρτυρίες προσφύγων του τότε και του σήμερα, σε συνδυασμό με αρχαία κείμενα, λογοτεχνικά κείμενα, ποίηση, ηχητικά ντοκουμέντα, σωματικότητα και ζωντανή μουσική.
Αναδυόμενες από τον ζόφο της ιστορίας, λάμνοντας στον χρόνο γυναίκες διαφορετικής ηλικίας και καταγωγής συναντιούνται εδώ και τώρα. Ολυμπία! Καλοκαίρι του 2022!
Διαλογικά «επεισόδια» δραματοποιούν τη φρίκη του πολέμου, την Ανταλλαγή των πληθυσμών, την κατάρρευση της Μεγάλης Ιδέας. Μονόλογοι διηγούνται αθροιστικά, με επική κανονικότητα, την ίδια σχεδόν επαναληπτική ιστορία. Οι περφόρμερ, ανώνυμα μέλη όλοι τους ενός τραγικού χορού, που θα ενώσουν τις φωνές τους στα εμβόλιμα τραγούδια, τους κομμούς και τις μονωδίες, αναδεικνύουν τη θεατρικότητα της «μαρτυρικής» αφήγησης προκαλώντας τη συγκινησιακή διέγερση του θεατή που αντικρίζει κατάματα τη βία της Ιστορίας.
Η προσφυγική αφήγηση αποδομείται και ενσωματώνεται σε ένα ιστορικό δράμα δωματίου που άλλοτε μοιάζει με αρχαία τραγωδία και άλλοτε με μουσικό Ρέκβιεμ.
Η Μικρασιατική Καταστροφή και οι πληθυσμιακές ανταλλαγές που την ακολούθησαν οδήγησαν σε μια πολιτισμική ώσμωση που άλλαξε τη ζωή και την ιστορία των κατοίκων της Κρήτης.
Η παράσταση αφορμάται από εικόνες άφιξης και υποδοχής, αποχωρισμού και εγκατάλειψης σε αυτό το κομβικό σημείο ενός λιμανιού. Τα λιμάνια, σημεία μεταιχμιακά για ανθρώπους σε αναζήτηση καταφυγίου, ορμητηρίου, διαφυγής, ταυτότητας, πατρίδας.
Πρόσφυγες του τότε και πρόσφυγες του τώρα, απόγονοι προσφύγων και ντόπιοι που τους υποδέχτηκαν, έγγραφα, δημοσιεύσεις, λογοτεχνικά αποσπάσματα, ποιήματα, τραγούδια, μαρτυρίες έρχονται στο φως για να αφηγηθούν στους θεατές μια ιστορία που εμπλέκει λαούς και πολιτισμούς μέχρι σήμερα. Ένας σύγχρονος Χορός ανθρώπων επί σκηνής «παγιδεύεται» ανάμεσα στη μυθοπλασία και την πραγματικότητα σε μια πορεία εξερεύνησης που ακολουθεί τα ίχνη της κοινής αεικίνητης ανθρώπινης εμπειρίας.
Πώς μοιάζουνε οι άνθρωποι! Άμα τους αφήνουμε ελεύθερους αμέσως ενώνονται, αγαπιούνται.
Γλώσσα. Μια γέφυρα που φτάνει στην καρδιά του συνομιλητή και δημιουργεί δεσμό και δέσμευση μαζί… Ε, και το φαΐ! Τρεις γενιές. Μικρασιάτες και Τουρκοκρητικοί συναντιούνται σε έναν κοινό τόπο, το τραπέζι. Μαγειρεύουν. Νοσταλγούν.
Νοσταλγία είναι πράμα παλιό που θυμάσαι. Ιστορία είναι πράμα παλιό που δε θυμάσαι. Με βγάλανε οι γονείς Οζλέμ, θα πει «νοσταλγία», για την πατρίδα που νοσταλγούν και Πελαγία για το πέλαγο που μας ενώνει…
Τι είναι πρόσφυγας; Ταυτότητα; Πατρίδα; Ποιος ο κοινός τόπος; Μες στην πολυπλοκότητα πολιτικών αποφάσεων μπορούν να ακουστούν τέτοιοι ψίθυροι;
Ένα έργο βασισμένο στις μνήμες μας και στις αφηγήσεις που κατέγραψε η Μαρία Τσιριμονάκη στο βιβλίο της Αυτοί που έφυγαν, αυτοί που ήρθαν.